روایت نیلی از آسیب‌های اقتصاد خانوار در دولت روحانی
دستیار امور اقتصادی رئیس‌جمهور در دولت دوازدهم، در گزارش اقتصادی اخیر خود در حزب کارگزاران آمارهای جالبی از کاهش سطح رفاه و آسیب دیدن اقتصاد خانوار در دولت روحانی ارائه کرد. به گزارش رهبرد معاصر؛ به تازگی مسعود نیلی در کمیته اقتصادی حزب کارگزاران سازندگی گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران ارائه و با تکیه بر آمار و ارقام گذشته، نسبت به آینده نیز پیشنهادات و چشم‌انداز خود را بازگو کرده است.
مسعود نیلی یکی از اقتصاددان‌های کشور است که گرایش‌های اصلاح‌طلبانه دارد و در دولت‌های مختلف دارای مسئولیت‌هایی بوده است. وی در دولت هاشمی و دوره‌ای که مشهور به سازندگی بود، معاون رئیس سازمان برنامه و بودجه بود. در دولت اصلاحات نیز در همان سمت حضور داشت و سرپرست کمیته خصوصی‌سازی هم شد.
با روی کار آمدن دولت روحانی به دولت برگشت و این بار در مقام مشاور امور اقتصادی و سپس دستیار امور اقتصادی رئیس‌جمهوری ایفای نقش کرد. اما نیلی یک سال پس از آغاز به کار دولت دوم روحانی کنار رفت و از دولت جدا شد.
** کاهش 37 درصدی سطح رفاه در دولت روحانی
نیلی آماری که ارائه می‌دهد تا سال 99 است یعنی تا مقطع پایانی دولت حسن روحانی که وی چه در پیروزی آن دولت و چه مدیریت آن نقش داشته است؛ او از سطح رفاه خانوار شروع می‌کند و می‌گوید: براساس آمارهای موجود یک خانوار ایرانی در سال 1399 به طور متوسط 37 درصد کمتر از سال 86 به عنوان شاخصی از رفاه خرج می‌کرد است؛ به عبارت دیگر به همین میزان کالا و خدمات کمتر مصرف کرده است و به اندازه 37 درصد سطح رفاه خانوارهای ما در قسمتی که خودشان تامین می‌کردند افت کرده است.
نیلی معتقد است پس از پایان جنگ و تا قبل از سال 86 هر چند سطح رفاه افت و خیز اما سطح رفاه خانوارها صعودی بوده است یعنی به تدریج با شیبی ملایم شرایط رفاهی جامعه مستقل از توزیع درآمد به طور متوسط در حال بهبود بوده که در سال 86 به قله رسیده و پس از آن دچار افت شده است.
وی معتقد است در طول دهه 90 دهک فقیر جامعه 30 درصد افت می‌کند یعنی سرعت رفاه در سال 1399 نسبت به 1390 طی ده سال 30 درصد پایین رفته به این معنا که فقرا 30 درصد فقیرتر شدند؛ از صحبت‌های نیلی چنین برمی‌آید که بین سال 86 تا 90 کاهش سطح رفاه 7 درصد بوده اما در طول دهه 90 که عمر دولت روحانی است، سیر نزولی 30 درصدی را طی کرده است!
وی می‌گوید: ممکن است توزیع درآمد در یک اقتصاد بهتر شود به این معنا که نابرابری بیشتر شود اما وضع هرکدام بهتر شود اما وضع دهک دهم با شدت بیشتری بهبود پیدا کند این به معنای نابرابر شدن توزیع درآمد است اما می‌بینیم همه‌شان وضعشان خوب شده است به خصوص وقتی اقتصاد شروع به رشد می‌کند ابتدا وضعیت قشر ثروتمند خوب می‌شود و بعد به باقی قشرها هم تعمیم پیدا می‌کند که این یک نوع بد شدن توزیع درآمد است؛ نوع دیگر اما این است که هم وضعیت فقیر بدتر شود و هم وضعیت ثروتمند بدتر می‌شود اما فقیر آسیب بیشتری می‌بینند؛ در اینجا هم فقر زیاد شده و هم نابرابری اما در مورد ما اتفاق دومی رخ داده است. قشر فقیر سطح درآمد و رفاهش کاهش پیدا کرده و قشر ثروتمند نیز به همین صورت اما شدت‌شان با هم متفاوت است.
** کوچک شدن طبقه‌ای که در حال رشد بود!
بخش دیگر صحبت‌های نیلی اشاره به وضعیت قشر متوسط است که در دولت‌های هفتم و هشتم و تا نهم و دهم رشد این طبقه در جامعه ایرانی ملموس بود اما امروز ردپای آن کمرنگ شده است؛ وی می‌گوید: در سال 90- 91 قشر متوسط در حال بزرگ شدن بود؛ تعدادی از آنها که فقیر بودند یک پله بالا آمدند و درون قشر متوسط افتاده‌اند، یک سری از ثروتمندان نیز به دلایلی به این قشر اضافه شدند و قشر متوسط در حال بزرگ شدن بود اما ناگهان از سال 91 به بعد این روند تغییر کرده به این معنا که قشر متوسط کوچک و از دارایی‌شان مرتب کم شد و به سمت قشر فقیر رفت؛ وقتی به نیمه دوم دهه 90 می رسیم یعنی از سال 1396 به بعد که تورم بالا رفت و رشد اقتصادی پایین آمد برای اولین بار کاملا دچار سرازیری شدیم یعنی عده زیادی از قشر ثروتمند به قشر متوسط آمدند و عده‌ای از متوسط هم به قشر فقیر رفتند بنابراین مدام از دهک بالا کم و به سمت پایین انباشت شد؛ قشر متوسط ما از 58 درصد تبدیل به 52 درصد شد و قشر ثروتمند از 17 درصد تبدیل به 11 درصد شد و قشر کم درآمد نیز از 25 درصد تبدیل به 37 درصد شد یعنی درصد‌هایی از دو قشر قبلی کم شدند و به قشر کم درآمد افزوده شدند.
** از بین رفتن چشم‌انداز آینده مردم در دولت روحانی
نیلی یکی از عوامل مهم که در سطح رفاه مصرفی مردم تعیین کننده است را میزان درآمد می‌داند اما در کنار آن عامل مهم دیگر یعنی چشم انداز آینده را برمی‌شمارد. وی معتقد است از سال 91 که درآمد مردم کم شد آنها چشم انداز آینده را خیلی بد نمی‌دیدند و فکر می‌کردند دولتی تمام می‌شود و شرایط جدیدی پدید می‌آید اما وقتی به سالهای 97 و 98 رسیدیم آنها کاهش در مراحل بعدی را که برایشان اتفاق افتاد دائمی تلقی کردند و با خود گفتند فکر می‌کردیم قرار است اتفاقاتی رخ دهد اما این اتفاق نیفتاد در نتیجه ما می‌بینیم مصرف مردم در سالهای 97 و 98 نسبت به سال 91 افت بیشتری کرده است؛ نه به خاطر اینکه درآمد آنها خیلی کم شده بلکه به خاطر اینکه تصویری که از آینده داشتند تغییر کرد و منفی شد کمااینکه رفتار مردم در بازار ارز هم همینطور بود؛ وقتی که ترامپ از برجام خارج شد، زودتر برای خرید ارز اقدام کردند و باعث شد بحران ارزی پدید آید بنابراین چشم انداز آینده مسئله‌اش مهم است.
نیلی مقدار سرمایه گذاری که در اقتصاد ما در سال 1400 اتفاق افتاده است نسبت به مقدار سرمایه گذاری که در سال 90 انجام شده کمتر از 60 درصد می داند؛ در مقایسه با دهه 60 می‌گوید مقدار سرمایه گذاری سال 67 نسبت به سال 62، 80 درصد بوده در حالی که الان 60 درصد است یعنی ما نسبت به شرایط جنگی افت سرمایه گذاری‌مان شدیدتر شده است این در حالی است که شعار دولت روحانی جذب سرمایه های خارجی بود اما گویا بر اساس این آمار از سوی نیلی در این مورد هم توفیقی نداشته است.